Księga Ezawa

(brudnopis 1)
Jak bardzo pokręcone trzeba mieć poczucie humoru, żeby w czasach współczesnych nadać bliźniakom imiona Jakob i Ezaw?

Takie właśnie pytanie padło podczas rozmowy pomiędzy pielęgniarką i lekarzem, wypisującymi ze szpitalnego oddziału porodowego uśmiechniętą Gretę i jej dwójkę synów. Tak właśnie się stało tu, w małym mazurskim miasteczku, wśród społeczności o silnych niemieckich korzeniach kulturowych i coraz mniej dominującej protestanckiej religijności. Przyczynkiem tego zniesmaczenia kadry medycznej była zapisana w Biblii historia braci, walczących o pierworództwo. Czytanie Pisma w rodzinach protestanckich nie była czymś niezwykłym, co często również odbijało się znaczącym echem w ich codziennym życiu. Tym bardziej, jeśli dotyczyło to lokalnego duszpasterza. Rodzice bliźniaków, jak każda para żyjąca w pokorze i skromności nie uzurpowali sobie jakiejś szczególnego miejsca i roli w dziejach ludzkości. W obu tych, rozdzielonych przez wieki, wydarzeniach podwójnej ciąży, było jednakowoż kilka punktów zbieżnych. Stąd właśnie wziął się pomysł upamiętnienia tego szczególnego przypadku w ich przewidywalnym (jak się wcześniej zdawało) życiu. Uradowani niebanalną koincydencją, nie bacząc na ewidentne różnice, nawiązali do tego biblijnego zdarzenia wypełniając deklarację rejestracji noworodków w miejscowym Urzędzie Stanu Cywilnego. Jeden z nowo narodzonych chłopców rzeczywiście był rudy jak przysłowiowa marchewka. Ten drugi natomiast, niczym jego słynny starotestamentowy poprzednik wyślizgując z łona, trzymał zaciśniętą dłoń. Z tym, że zamiast stopy brata, uchwycił się mocno własnej pępowiny. Na niedomiar złego ściskał tak niefortunnie mocno, że nieomal nie umarł, jeszcze przed własnymi narodzinami. Odwrotnie niż w Księdze Wyjścia, czarnowłosy Jakob już w łonie zdobył palmę pierwszeństwa i to właśnie jego czarną czuprynę, jako pierwszą zobaczył ojciec Zygfryd. Później jednak czekało go ogromne zaskoczenie. Spodziewający się kolejnego dziecka ojciec lustrował krocze żony z niesłabnącym zainteresowaniem. Zmylił go jednak kolor, równie obfitej czupryny drugiego synka. Przyznał później, że wziął początkowo jego włosy za broczącą krew lub przodujące łożysko. Zygfryd i Greta Mantei byli zgodnym małżeństwem. Uczciwie dzielili się domowymi licznymi obowiązkami, rosnącymi równo z każdym kolejnym dzieckiem. Ojciec i mąż, jako głowa rodziny dumnie ignorował wszelkie podszepty sąsiadów, próbujące określać go epitetem pantoflarza. Chłopcy rozwijali się adekwatnie do średniej normy charakteryzującej dzieci w zbliżonym do nich wieku. Nie odnotowano żadnych poważnych problemów zdrowotnych, niepożądanych reakcji na szczepienia czy aplikowane lekarstwa. Jakob nie był faworyzowany w żaden systemowy sposób, niemniej jemu zwykle przypadało pierwszeństwo. To on bowiem zawsze głośniej się domagał pokarmu, gdy tymczasem Ezaw cierpliwie czekał na swoją kolej i zadowalał się tym, co mu pozostawało w matczynych piersiach. Starszy brat pierwszy zaczął pełzać, siadać i stawiał pierwsze kroki. Najszybciej również wypowiedział pierwsze, usłyszane przez osoby trzecie słowa.

(brudnopis 2)

Zygfryd był pastorem pro bono w niewielkiej rozproszonej po kilkunastu wioskach społeczności, której zapewne nie byłoby stać na regularne opłacenie jego posługi. Nie było to konieczne, ponieważ pastor i tak by ich oferty nie przyjął. Nie chciał od wiernych brać pieniędzy, znając ich trudną sytuację materialną. Tym bardziej, że do pracy duszpasterskiej czuł niekłamane posłannictwo. Sprawiała mu ona radość oraz poczucie wznoszenia się ponad horyzont możliwości rozwoju intelektualnego i duchowego, dostępnego osiedlonym na wsi rolnikom. Z tego powodu uważał, że wynagrodzenie już otrzymuje i to z naddatkiem. Czasem parafianie przynosili mu swoje plony, ale on zawsze dyskretnie przykazywał je bardziej potrzebującym. Jedyne na co się godził, to wspólne remontowanie i sprzątanie sali modlitw, ale zawsze robił to razem z innymi. Traktował to zajęcie jako element scalający wspólnotę. Cotygodniowe spotkania wiernych odbywały się na terenie gospodarstwa Zygfryda, w niewielkim murowanym obiekcie, który już kiedyś pełnił rolę kaplicy. Było to w latach, gdy wokół zamieszkiwało znacząco więcej wyznawców kościoła reformowanego. W tym właśnie budynku posługę świadczył Wilhelm, pradziadek obecnego kaznodziei. Jego potomkowie nie garnęli się do podtrzymywania i rozwijania rodzinnych tradycji aż do czasów obecnych. Zygfryd dał się poznać jako osoba mocno zagłębiona w biblijnej materii, z wielką umiejętnością niestandardowego odczytywania zawartej w Piśmie wskazówek, służących pomocą dla wszystkich wierzących. Również jego liczna rodzina była często stawiana jako wzór do podążania ścieżkami wyznaczonymi przez Proroków i Zbawiciela. Kapłan – wolontariusz potrafił również znajdować wspólny język z mieszkającymi w pobliżu innowiercami. Był lubiany za cenne życiowe rady i wskazówki, chociaż boczyli się trochę na niego, ponieważ nigdy nie dał się namówić na wspólne biesiadowanie wzbogacone częstym i obfitym przełykaniem samogonu. Ze względu na liczne obowiązki w domu i obejściu, poza własnym gospodarstwem nie pracowała również Greta. Rodzina nie narzekała jednak na żadne niedobory. Produkty spożywcze, pozyskiwali z własnego gospodarstwa. Pozostałe potrzeby życiowe, takie jak ubrania czy narzędzia zapewniały im niewielkie dochody z zakontraktowanych upraw. Dom był czysty i ciepły, od progu czuło się jak wypełnia go miłość i serdeczność jego właścicieli. Nikogo nie zdziwiło, że w kolejnych następujących po sobie latach zagnieździła się w nim spora gromadka dzieci. Rodzina prowadziła niewielkie gospodarstwo, bardzo typowe dla tamtego regionu. Składało się na nie trochę uprawnej ziemi oraz łąka, używana jako pastwisko oraz źródło paszy na zimę. W obrębie ich posiadłości był również niewielki las, skąd czerpali drewno na opał i zbierali dary natury: grzyby, jagody, płatki i owoce dzikiej róży, czarny bez… Mieszkali w niewielkim domu połączonym wspólną ścianą z zagrodą dla zwierząt. Było to bardzo praktyczne rozwiązanie ze względów ekonomii ogrzewania jak i bezpieczeństwa, szczególnie gdy do ptactwa próbował się zakraść lis.

(brudnopis 3)
Ktoś z wiernych, szczerze zapatrzony w bogobojność Pastora wygłosił opinię na temat liczby jego dzieci. Zauważył bowiem, że było ich dokładnie tyle, ile dni w tygodniu. To dlatego, jak argumentował, przyszło ich na Świat dwoje dnia szóstego, żeby ich „kreator” też mógł cieszyć się odpoczynkiem. Dokładnie tak, jak przystało czynić wierzącym w tym uświęconym przez Stwórcę dniu. Niechcący zawarta w tym zdaniu „przepowiednia” się spełniła i Greta rzeczywiście już więcej dzieci nie urodziła. Na bliźniaków czekała w domu już piątka, wyłącznie żeńskiego rodzeństwa. Przez kilka miesięcy ciąży w głowach i sercach gromadki dziewczynek, oczekujących na spodziewane, podwójne rodzeństwo, rodziło się wiele różnych emocji. Górowała ciekawość i spekulacje dotyczące płci nowo przybywających pod wspólny dach. Dało się słyszeć również odgłosy obaw. Dotyczyło to zwłaszcza tych młodszych, one na świeżo miały w pamięci, jak smakują chwile nagłego oddalenia się rodzicielki pod sam koniec ciąży, a zwłaszcza po porodzie. Najbardziej ze wszystkich zaniepokojona nadejściem oczekiwanej dwójki była najstarsza córka, Maria. Jej zatroskanie miało wyjątkowo osobisty, pragmatyczny charakter. Tuż przed nadejściem „ery bliźniaków” pierworodna miała piętnaście lat, z których jedynie trzy pierwsze były wypełnione w pełni radosnym i błogim dzieciństwem. Niestety wkrótce wszystko się zmieniło, za przyczyną pojawiających się w domu, kolejnych brzdąców. Drugim dzieckiem była Marta. Kiedy Maria zobaczyła małą siostrę w swoim łóżeczku, początkowo bardzo się ucieszyła. Biegała po całym mieszkaniu wołając w kółko: Dzidzia! Dzidzia! Dzidzia! Nie każde dziecko może mieć taka wielką, żywą lalę. Jednak z każdym upływającym dniem coraz dotkliwiej odczuwała, że musi zadowalać się mniej niż połową matczynego czasu. W tych trudnych dla niej momentach czuła znaczące wsparcie ojca. Siedząc na brzegu jej łóżka, Zygfryd opowiadał na dobranoc przedziwne historie. Raczej nie były to znane powszechnie baśnie, raczej przypowieści wyłącznie jego własnego autorstwa. Niekiedy pojawiały się historie, mocno zakorzenione w Biblii. Podobnie jak w bajkach, ich bohaterami były najczęściej zwierzęta. Wszystkie historyjki oczywiście podane w formie przystępnej dla wieku słuchaczki i zakończone edukacyjnym morałem. Zdarzało się, że cechował je charakter duszpasterskiej nauki. Pastor miał zwyczaj „testować” nowe kazania na różnych słuchaczach. Obserwując ich reakcję, mógł później przebudowywać przygotowany wstępnie tekst, czyniąc go bardziej zrozumiałym i dostosowanym do wieku wiernych, prowadził bowiem specjalne nabożeństwa dla dzieci. Maria była szczególną słuchaczką, śledzącą uważnie każde wypowiedziane przez tatę słowo. Jej interpretacje wiele wnosiły do finalnej formy treści kazania. Tak właśnie było w nauczaniu nawiązującym do ewangelicznej historii magów, zobrazowanym na przykładzie trzech króliczków. Miały one wracając z gościny obrać inną drogą, żeby uniknąć czyhającego na ich życie wilka. To mądre i rozważne zachowanie również w codziennych przypadkach zwykłych ludzi. Maria szybko zauważyła, że ta metoda nie zawsze byłaby skuteczna. Zwłaszcza w przypadku, gdyby drapieżnik nie zobaczył podróżników idących na spotkanie. Wówczas zmieniając drogę powrotną do domu, zwiększyliby prawdopodobieństwo spotkania wilka a zarazem ryzyka groźnego w skutkach ataku. Pastor użył później tego argumentu podczas kazania, zaznaczając, że żadna gotowa strategia nie zwalnia człowieka z czujności i elastyczności, pozwalających uniknąć czającego na nas niebezpieczeństwa.
Po dwóch pierwszych dziewczynkach w domu rodziny Mantei urodziły się jeszcze kolejne trzy. Pierwsza odziedziczyła imię po żonie przodka, znanego przed laty lokalnego kaznodziei Wilhelma. Na oryginalne imię pastorowej, brzmiące Susanne, kategorycznie nie zgodził się gminny urzędnik. W rubryce nowo narodzonej wpisano więc jego spolszczoną wersję, Zuzanna. Tuż przed bliźniakami pojawiły się jeszcze Matylda oraz malutka Rut. Ta ostatnia dziewczynka była wcześniakiem i całe swoje młode życie chorowała na wszystkie zakaźne choroby, które pojawiły się w okolicy.

(brudnopis 4)
Każdy kolejny poród Grety oznaczał dla Marii zwiększenie obowiązków pomocy rodzicom przy pracach domowych i gospodarczych. Szczególnie trudniej miało być w tym przypadku, ponieważ spodziewano się dubletu. Nie znano wówczas na prowincji sprzętu, do podglądania rozwijającego się płodu, ale był doświadczony sędziwy ginekolog, Manfred Haas. Dyplomowany w przedwojennym Berlinie lekarz, poza ogólnie powszechne uznaną renomą, znany był również ze szczególnie trafnych typowań mnogich ciąż. Od diagnozy doktora Haas’a, Maria regularnie wpadała w panikę, gdy tylko w domu wypowiadano słowo poród lub rozwiązanie. Pewnej nocy miała nawet sen o dziwnym dniu, w którym od rana do wieczora wszystko robiła dwukrotnie. Jej ulubione czynności jak czytanie, kąpiel czy śniadanie były nawet miłe, gorzej było ze zmywaniem talerzy czy przewijaniem Rut. Tej mrocznej nocy musiała wycierać dwukrotnie każdą kolejną kupkę malutkiej siostry i przepłukiwać bawełnianą pieluchę. Było ich tak wiele, że już straciła orientację, czy to deja vu, czy kolejna brązowa plama. Kiedy się wreszcie wyrwała z nocnego widziadła niezwykle ucieszyła ją konstatacja, że na szczęście Rut już nie nosi pieluch. Wprawdzie z czasem do domowych obowiązków stopniowo włączana była Marta, ale ze względu na jej wiek największy ciężar i tak spoczywał na barkach pierworodnej. Maria czuła się notorycznie niewyspana, przemęczona i przede wszystkim niespełniona. Czuła jak każda chwila poświęcana rodzinie zabiera jej osobisty czas. Takie podziały właśnie sobie wymyśliła, moje to moje a reszta wasze. Kiedy czuła się nazbyt przytłoczona powinnościami wobec rodziny, dosłownie rejterowała „chowając się” pod zgrzebnie tkaną zasłoną choroby. Nie żeby cokolwiek zmyślała, jej ciało włączało prawdziwy alarm, objawiający się dolegliwościami psychosomatycznymi. Dziewczynka zwijała się na swoim łóżku w kłębek, niczym dotkliwie poraniona kotka. Odcinała się od świata, tym realnie odczuwanym dla niej samej bólem i cichutko kwiliła. Kilkakrotne wizyty wzywanego wówczas lekarza nie przynosiły rezultatu, więc ukuto powiedzenie, że to jest taka jej uroda. Po kilku godzinach, czasem dniach wszystko wracało do wcześniej akceptowanego porządku i życie toczyło się po staremu. Historia powtarzała się wielokroć i wszyscy się do tego trybu przyzwyczaili. W tych krytycznych momentach jej zadania przejmowała dorastająca Marta, która nigdy nie miała o to pretensji do starszej siostry. Jej naturalnie wysoki poziom empatii wyczuwał prawdziwość cierpień Marii. Po kilku latach zrozumiała również cały ten mechanizm resetu, który za tymi ciężkimi stanami się krył. Zaakceptowała to, chociaż sama nigdy w taki sposób nie reagowała. Trudno byłoby nie zauważyć totalny brak podobieństwa osobowości siostrzanego duetu. Marta skupiała się na świecie zewnętrznym, tym namacalnym. Nawet jeśli pochłonęła ją lektura, lub innego rodzaju zajęcie, to szybko reagowała na wszelkie zjawiska i sygnały dochodzące do jej zmysłów. Była dokładna i sumienna we wszystkim, co należało do jej obowiązków. Troska nad młodszym rodzeństwem czy zwierzętami w gospodarstwie sprawiała jej niekłamaną radość. Robiła to nawet, gdy nikt tego od niej nie oczekiwał. Pożółkła fotografia w rodzinnym albumie uwiecznia scenkę, w której tle malutka Martunia karmi drób. Rzuca wysoko w górę ziarna trzymane w podwiniętej do góry sukieneczce. Na innym starsza już Marta kręci bicyklem kółka na gościńcu, przed domem. Pewnego razu upatrzyła sobie młodą kurkę, do której zapałała obustronną miłością. Nadała jej imię Klara, na które przybiegały również inne kokoszki. Nauczyły się tej reakcji, ponieważ Marta często przywoływała swoją skrzydlatą przyjaciółkę przynosząc jej smakowite ziarenka. Każda mieszkanka kurnika chciała się na nie załapać. Kiedy ziarno się kończyło, wszystkie wędrowały dalej poszukując innych kurzych łakoci. Pochylały nisko głowy, po każdym drapnięciem pazurami w glebie i chwytały w dzioby wszystko, co się poruszyło. Klara jednak pozostawała z Martą a ich ulubionym zajęciem była właśnie wspólna jazda rowerem. Podfruwała na podrdzewiałą kierownicę i z dumą lustrowała migające obrazy podwórka. Być może wówczas zdawało jej się, że frunie. Klara miała doczekać sędziwego wieku i ponoć dopiero lis skrócił jej niespotykanie długi żywot. Tymczasem Maria tu i teraz często była jakoś nieobecna. Jeśli tylko zaintrygowała ją jakaś myśl, potrafiła zapomnieć o otaczającym ją świecie. Przeżywała fascynacje, których częstym źródłem stawała się kolejna ojcowska przypowieść. Później, jak trochę urosła, sama zaczęła czytać Biblię. Wygrzebywała z jej stron intrygujące fragmenty, które wciągały ją głęboko w rozliczne dylematy. Potrafiła długo rozwodzić się nawet nad prostymi wyborami bohaterów Świętej Księgi. Zdawało się, że towarzyszy ich alternatywnym losom, analizując konsekwencje potencjalnie innych decyzji. Czas i droga się rozwidlały, a Maria przechodziła każdą z nich aż do kolejnego rozgałęzienia i tak w nieskończoność.

(brudnopis 5)
Poza jednym przypadkiem Zygfryd uczestniczył w porodach wszystkich swoich dzieci. Jakkolwiek pierwsze wyzwanie, które zmusiło go do odegrania roli akuszera nie było w żaden sposób związane z jego małżonką. Sąsiednie gospodarstwo samotnie prowadziła młoda dziewczyna Elza, której całą rodzinę brutalnie zmiotła wojenna zawierucha. Kilka lat po ustaniu działań zbrojnych dziewczyna „padła łupem” zabłąkanego sowieckiego oficera. Nie wyruszył ze swoimi czerwono armijnymi pobratymcami w zwycięskim pochodzie na zachód. Pozostał na Mazurach, jako strażnik rewolucyjnych zdobyczy. Dużo i często pił, co w tej grupie okupantów było dość częstym sposobem na ukrycie dręczących wyrzutów sumienia czy niespełnionych ambicji. Pewnej nocy totalnie zamroczony politruk zza Buga, zmarznięty na kość stanął na progu domu samotnej kobiety. Dzięki masywnej budowie ciała łatwo uporał się ze starymi drzwiami, wywarzając je razem z futryną i z impetem wtargnął do środka. Zbudzona hałasem gospodyni, jeszcze na pół zaspana wpadła do sieni. Tymczasem prący do przodu intruz potknął się o wystającą z podłogi deskę progową i runął w dół akurat w miejsce, do którego dobiegła Elza, przyciskając ją swoim zwalistym ciałem. Był tak piany, że zasnął zaraz jak tylko poczuł ciepło wnętrza domu. Przygnieciona do podłoża ofiara straciła przytomność po uderzeniu głową o dębowe deski. Ocknęła się totalnie oszołomiona sytuacją w jakiej się znalazła. Drobnej postury kobieta nie miała możliwości wykaraskania się spod tony cuchnących zwałów tłuszczu z niewielkim dodatkiem kości, mięśni i co tam jeszcze każdy człowiek w sobie nosi. Bała się krzyczeć w obawie, że napastnik się obudzi i uciszy ją na dobre. Leżeli tak aż do świtu. Kobieta czuła jak od nacisku zaczyna już tracić władzę w kończynach. Słońce wdarło się do przedpokoju i oficer zaczął powoli odzyskiwać stan umysłu zwykle nazywamy świadomością. Równocześnie zbudził się w nim najbardziej prymitywny, samczy instynkt. Poczuł pod sobą niewiastę odzianą wyłącznie w nocną koszulę, która nie miała siły się obronić. Elza znała wiele historii dziewczyn, które w okolicznych miasteczkach były ofiarami seryjnych gwałtów dokonywanych przez wyposzczonych żołdaków armii ze wschodu. Nie wszystkie przeżyły to bolesne fizycznie i destrukcyjne psychicznie doświadczenie. Kiedy dzikie hordy sowietów ruszyły dalej na Berlin, zamieszkujące poniemieckie tereny niewiasty odetchnęły z ulgą. Łudziły się, że to już się nigdy nie powtórzy. Większość autochtonów wyjechało wkrótce po wojnie na zachód w ramach wielkiej akcji wysiedleńczej licznej niemieckiej społeczności. Elza była przywiązanie do swojego rodzinnego domu, gdzie wciąż czuła oddech wszystkich swoich zmarłych tragicznie bliskich. To właśnie ją powstrzymało przed emigracją, chociaż z punktu widzenia formalnego najistotniejszą rolę odegrał fakt, że miała również po części polskie korzenie. Przez kolejne lata wciąż zdarzały się sporadycznie podobne przypadki przemocy seksualnej. Zgłoszenia wykorzystania kobiet przez stacjonujących w Polsce Rosjan były wówczas ignorowane, nie przyjmowane lub w ogóle nie zgłaszane przez ofiary. Pilnująca porządku polska milicja nie zawsze miała odwagę przeciwstawić się zwyrodniałym reprezentantom potężnego okupanta, który dla ówczesnej władzy politycznej był gwarantem jej trwania u sterów wasalczego państwa. Można powiedzieć, że Elzę los oszczędził przed najgorszym, ale nie obronił przed złym. Na jej szczęście nie był to gwałt zbiorowy, na nieszczęście skutkował znienawidzoną ciążą. Pastor poświęcił sąsiadce wiele czasu, pomagając jej poradzić sobie z traumatycznym przeżyciem i jego daleko w przyszłość wybiegającymi konsekwencjami. Życzliwy sąsiad spędził z nią wiele godzin na rozmowach prowadzonych ot tak, mimochodem, przy okazji dobrosąsiedzkiej pomocy. Jeśli tylko nie było pilnych pracy w domu i obejściu, przychodził z tym praktycznym, psychologicznym i duchowym wsparciem w towarzystwie żony. Później przyprowadzał do skrzywdzonej sąsiadki również innych swoich parafian. Wszystko co robił duszpasterz było częścią planu tworzenia wspólnoty. Wiedział jednak, że ta idea wymaga wielkiego poświęcenia zarówno osobistego jak i całej jego rodziny. We wszelkich tych działaniach integrujących społeczność parafianie się wymieniali, ale on był zawsze wśród nich. Miał świadomość, że gdy choć raz odpuści cały misternie tkany zamysł może runąć. Im bliżej było rozwiązania u Elzy tym bardziej potrzebna była pomoc w wielu ciężkich fizycznie pracach gospodarczych. Tak się złożyło, że podczas jednej z tych wspierających wizyt, brzemiennej odeszły wody i zaczęła rodzić. Zygfryd posłał jednego z pomocników po doktora Haas’a, z dwójką pozostałych zaczął organizować miejsce dogodne do odebrania noworodka. Poszukali i wyciągnęli stertę czystych ręczników i prześcieradeł, zaczerpnęli wody i nastawili ją w kilku największych garnkach na wielkiej kuchennej płycie, pod którą podrzucili drewna dla podsycenia siły ognia. Domowe porody były tu codziennością i mimo skrzętnie skrywanym przed mężczyznami widokiem rodzącej, każdy z nich coś o tym wiedział. Kiedy na miejsce dotarł doktor Manfred trzeba było tylko odciąć pępowinę i sprawdzić stan zdrowia matki.

cdn